Türkçe dünyada en çok konuşulan 5. dildir tespitiyle başlamak istiyorum. Adriyatik'den Çin Seddi'ne kadar geniş bir coğrafyada Türkçe konuşulmaktadır. Bu tespit, Harşit Vadisi Karşılaştırmalı Ağız Sözlüğü kitabının yazarı Eğitimci- Yazar Temel Gündoğdu'ya aittir. Kitabın girişinde dil üzerine bilimsel bir makale yazan Temel Gündoğdu Türkçe' nin gelişim sürecini, etkileşimini ve bugününü analiz etmiş. Bu kadar geniş bir coğrafyada kullanılan bir dilin bazı değişimlere uğraması kaçınılmazdır. Kaldı ki küçük birimlerde bile kelimelerin farklı kullanıldığını biliyoruz.  Kitabın adı her ne kadar Harşit Vadisi olarak konulsa da ağız araştırılması yapılan alan Şalpazarı ile Espiye'yi içine alıp, güneyde Kürtün'e kadar uzanan oldukça geniş bir sahayı kapsamaktadır. Harşit Vadisi ve çevresi üzerinde çok fazla çalışma yapılmayan sosyal ve kültürel anlamda önemli değerlere sahip bir bölgedir diyor Temel Gündoğdu. Türklerin Doğu Karadeniz'e ilk girdikleri yer olan Kürtün bu vadidedir. Daha sonraki dönemlerde yaylacılık geleneğinin de etkisiyle kültürel bir yayılım gerçekleşerek sosyal bütünleşmeler ortaya çıkmıştır. Harşit Vadisi Ağız Sözlüğü kitabının yazarı Temel Gündoğdu Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenidir. Gümüşhane'nin Kürtün ilçesine bağlı Söğüteli köyünde doğan Gündoğdu halen Eskişehir'de öğretmenliğe devam etmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde devam eden geleneksel yayla ve yaylacılık kültürü üzerine 2014 yılında Doğu Karadeniz'de Bir Zirve: Kazıkbeli Yaylası isimli bir araştırma- derleme kitabı yazan Temel Gündoğdu'nun danışmanlığını yaptığı birçok proje, TÜBİTAK Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışmas'nda başta sosyoloji alanında Türkiye birinciliği olmak üzere çeşitli dereceler almıştır. Gündoğdu'nun 479 sayfalık bu çalışması bir kaynak eser niteliği taşımaktadır. Bu çalışma kapsamında, geleneksel kültürü yaşattığını düşündüğü 35 kişiyle görüşüp, konuşmaları kaydeden ve kitabının son bölümünde bu konuşmalara birebir yer veren Temel Gündoğdu bu kişileri Şalpazarı, Kürtün, Görele, Tirebolu gibi ilçelerin köylerinden veya yaylalarından seçmiştir. Yaptığı çalışmalar sonunda elde ettiği kelimeleri Türkiye'de diğer yörelerde yayınlanmış ağız sözlükleriyle ve Türkiye dışındaki Türklerle ilgili hazırlanan sözlüklerle karşılaştırarak ortak kelimelerin tespitine yer veren yazar, bunları kitabın ekinde yayınlamış ve dahası yörede kullanılan kelimelerin Divanü Lügat'it Türk'de geçenlerini de listeleyerek kitap ekinde sunmuştur. Ülkemizde 1930 lu ve 50 li yıllarda yapılan Derleme Sözlüğü çalışmalarını inceleyen Temel Gündoğdu; yaptığı çalışmalarla 1726 kelimeye ulaşmış, bunlardan 1112 kelimenin Derleme Sözlüğü'ne girdiğini tespit etmiş, 311 yeni kelimenin kayıt altına alınmasını sağlamıştır.  Harşit Vadisi Ağız Sözlüğü kitabında Tarihte Harşit Vadisi başlığı altında; Mengüciklerin- Danişmentlilerin-Artukluların Doğukaradeniz'e etkileri, Şeyh Cüneyt ve Trabzon Kuşatması, Şah İsmail ve Safeviler, Karamanoğlu Beyliği'nin Dağılması ve Doğu Karadeniz'e Göçler, Bölgedeki İlk Türkler ve Yerleşim alt başlıklarıyla tarihsel bir özete yer verilerek esere zenginlik kazandırılmış. Harşıt Çayı kenarında kurulan yerleşim yerinin 1837 yılında Harşit Nahiyesi olarak Kürtün-i Bala kazasına bağlı olduğu, değişik dönemlerde Torul ve Tirebolu'ya bağlandığı kaydedilen kitapda, 1964 yılında yapılan hidroelektrik santraliyle birlikte adının Doğankent'e dönüştüğü ve 25 Mayıs 1990 tarihinde ilçe olduğu bilgisi veriliyor. Sözlük olarak bakıldığında ise yer verilen her kelimenin bölgenin ve Türkiye'nin hangi yöresinde kullanıldığı da belirtilerek çeşitli açıklama ve örneklerle desteklenmesi eserin sıradan bir sözlük olmaktan çok dil ve kültür bağlamında çok zengin bir içeriğe sahip olduğunu göstermektedir. Uzun, yorucu ve titiz bir çalışmanın ürünü olan kitap için teşekkür ediyoruz.