Giresun’un Görele ilçesi kemençesi, pidesi ve dondurmasıyla ünlüdür. Kemençe deyince yöresel türkülerini ve horanını da hemen eklemek gerekir. Dondurması ise 2019 yılında coğrafi işaret alarak tescillenmiştir. Yazımızın konusu olan zebil kültürü özellikle dondurmayla ilgili olduğu için yazımızın girişini böyle yapmak istedik.
Yörede zebil olarak yaşatılan bu kültürün aslında bir sebil uygulaması olduğunu düşünüyoruz. Kutsal günlerde hayır ve sevap için su ve başka içecekler dağıtılmasını sebil olarak tanımlıyor sözlükler. Bu dağıtma işinin yapıldığı yapıların da adı sebil olarak geçiyor kaynaklarda. Buradan yola çıkarsak Görele’de zebil adıyla yapılan işin sebil olduğu görüşü doğruluk kazanıyor. Çünkü ilçede hayır ve sevap kazanmak için dondurma dağıtılıyor ve dondurmacı “dondurma zebil” diye bağırarak yapıyor bu işi.
Bir hayır sahibi ya da sevabını ölmüşlerinin ruhuna göndermeyi amaçlayan kişiler dondurmacıya belli bir para vererek o paranın ettiği kadar halka ücretsiz dondurma dağıtmasını söylüyor. Dondurmacı da dondurma zebil diye bağırarak dağıtıyor dondurmayı. Dondurmacılarda kendilerinin yaptığı limonata da bulunduğundan isteyen limonata da zebil edebiliyor. Özellikle ilçeye pazar kurulduğu Salı günleri dondurma zebil edilmesi daha fazla oluyor. Bunu Cuma günleri izliyor. Salıdan sonra en fazla kalabalık Cuma günü oluyor ilçede.
Zebil için adak adayanlar bile oluyor. Şu işim olursa, bu işim böyle sonuçlanırsa şu kadar dondurma zebil edeceğim diyerek adak adayanlar o işler olduğunda adaklarını yerine getirmek için dondurma dağıtıyorlar, zebil ediyorlar. Zebil dondurmayı yiyenler ise Allah hayrını kabul etsin diye dua ediyorlar. Ya da ölmüşlerinin ruhuna gitsin diyorlar.
Aslında hayır için ve sevap kazanmak niyetiyle her şeyin dağıtılması, ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması da düşünülebilecekken Görele’de bu amaçla sadece dondurma dağıtılmasının nedeni çok da bilinmemektedir. Bu kültürün başlangıcıyla ilgili olarak da bir zaman verilemiyor. Ancak bu gelenek bugün bile yaşatılıyor. Yöre insanı özellikle dondurma zebil etme konusunda bu kültürü yaşatıyor.
Görele’de çok eski bir sanat olan yöresel dondurma yapımı başlı başına bir yazı konusu olmakla birlikte zaman içinde iyice azalan dondurmacılık 2019 yılında coğrafi işaretin alınmasıyla tekrar yükselişe geçti. Geçmişte Hasanağa Cami’si önünde yer alan dondurmacılar günümüzde taşıt trafiğine kapalı olan Hasan Ali Yücel Caddesi’nin bir bölümünde halka sunuyorlar dondurmalarını. Yöreye has bir lezzet olduğu için de başları hep kalabalık oluyor. İlçe dışından bile gelenleri var.
Zebil uygulaması da daha çok dondurmayla yapıldığı için bu kültürün yaşatıldığına burada tanıklık yapabiliyor yörede yaşayanlar ve özellikle yazları fındık mevsiminde Görele’ye gelenler. Özellikle gençlere, ilk karşılaştıklarında biraz garip gelen zebil uygulaması orta yaş grubu ve üstü için ısrarla sürdürülen bir gelenek olarak yaşatılıyor. Dondurma zebil ederek sevap kazanmak isteyenler ve bu sevabı ölmüşlerinin ruhuna bağışlamak isteyenler bunu bir inanç olarak hayata geçiriyor olsalar da bir başka ilçede benzer bir uygulamanın olmayışı Görele’nin bu kültürü yaşatan ilçe olarak da tanınmasını sağlıyor.
Geçmişin sebil uygulamalarıyla benzerlik gösterdiği için, o dönem uygulamalarında yer alan çeşitlilik görülmese de bir veya birkaç üründe de olsa ilçede sevap ve hayır için dondurma veya limonata dağıtılmasının bugün bile sürdürüyor olması ilçe dışından gelenlere oldukça ilginç geliyor. Kültür böyle bir şeydir. Yöresel yaşam gerçekleri zaman içinde kültürel birer malzemeye ve aradan geçen onlarca yıla bağlı olarak kültürel zenginliğe dönüşmektedir. Bazı il ve ilçelerde bu kültürün yoğunlaşması ve günümüzde bile yaşatılıyor olması paha biçilmez bir değer olarak ifade edilmesini sağlıyor.
Ve devamında, bu kültürün yaşatılmasının yanında tanıtılmasının da gerekliliğini gündeme getiriyor. Zira kültürel zenginlikler dar coğrafyaların sınırlarını aşarak ülkeye ve hatta dünyaya açıldıkça değerlerine değer katıyorlar.