Manilerimizin (atma türkülerimizin) çoğu sevi, ayrılık, gurbet, askerlik, ölüm... üstünedir. Bu genel sonucun dışında çok yaygın olmasa da düzen bozukluklarını, geçim sıkıntısını, topraksızlığı, yoksulluğu, emeğin karşılığını alamamayı, yoksul-varsıl karşıtlığını... yerel üretim açısından dile getirenler vardır.
Yöremizde başat ürün fındıktır. Ürüne bağlı bir adlandırma yaparsak fındık insanıyız geçmişten günümüze. Cumhuriyet yazınında "toprak-ürün-insan" ilişkisi geniş boyutlu olarak romana yansıdı. Orhan Kemal, Yaşar Kemal Çukurova'yı, Adana'yı; Fakir Baykurt Burdur'u, Ankara çevresini; Kemal Tahir Çorum, Çankırı çevresini; Dursun Akçam, Ümit Kaftancıoğlu Kars-Ardahan-Hanak-Posof çevresini... Samim Kocagöz Ege'yi, Necati Cumalı "tütün insanlarını" yazdı...
Bizim bölge romancısını çıkaramadı. "Fındık insanları" yansımadı romana. Cideli Rıfat Ilgaz yazdı Karadeniz'in batısını. "Fındık insanlarını" da...
Atma türkülerimizi öncelikle bireyin, kişinin ürünü olarak ele aldığımızda romanı yazılmayan insanlarımızın düşüncelerini, çıkmazlarını, sorunlarını... yansıttıkları için önemlidir.
Geçim sıkıntısı çeken, fındık bahçesi çok yetersiz kişilerin toplanmış bahçelerden başak ederek ondan elde edeceği birkaç kuruşu bir eksiğine gediğine verecektir:
Geçime güç yetmiyor Bezdim gardaşım bezdim Bi tekleme peşinde Öğleye kadar gezdim
Kimi gereksinimler "fındığa veresiye" alınır. Yavukluların, sözlülerin evlenmesi de fındığa, fındığın para etmesine bakar:
Evlerinin önünde
Sıra sıra bandıklar
Alıcağam gız seni
Para etsin fındıklar
Etmiyu fındık para
İnsan nası dayansın
Bana sebep olanlar
Gara gazanda yansın
Fındık zengünü olmak
Güzel ama boş emel
Ne yapsanaz boşuna
Çürük atılmış temel
Yeri yurdu olanların içinde, fındıktan önemli gelir elde edenlerin içinde kötü alışkanlıklarla güç durumda kalanlar da vardır:
Habu benim gır atım
Oynak olur tımarda
Fındığın parasını
Batudular gumarda
Fındık ne denli emek verilirse verilsin doğa koşullarının uygunluğuna bağlı ürünlerdendir. "Olacak mı olmayacak mı" ikilemleriyle insanı düşündürür de düşündürür. Ona umut bağlansa da güvenilmezdir fındık.
Temüzlensin bahçalar
Önümüzdeki güzde.
Fındığa güvenüsen
Galusun böle düzde