KARADENİZ dergisi üç ayda bir yayımlanır. ULUSLARARASI bilimsel dergidir. Dergide çıkan yazılar üç dilde yayımlanır: Türkçe, İngilizce, Rusça. "Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi" KARADENİZ'in sahibi Hayrettin İVGİN, Başeditörü Prof.Dr.Erdoğan ALTINKAYNAK, Türkçe sorumlusu Erdoğan ALTINKAYNAK(Ardahan Üniversitesi), İngilizce sorumlusu Doç. Dr.Vedi AŞKAROĞLU (Giresun Üniversitesi), Rusça sorumlusu Prof Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ (Kars Kafkas Üniversitesi)'dir.
KARADENİZ'in Yaz/54-2022 sayısında Giresun Üniversitesinde Doktora öğrencisi İlkyaz YILDIZ'ın bir makalesi yayımlandı: Giresun Kültür Araştırmalarında Bir Değer: Hayrettin GÜNAY (35-60). İlkyaz YILDIZ'ın Samsun Üniversitesinde kadrolu olarak öğrencilerini yetiştirdiğini, alan çalışmalarını sürdürdüğünü belirteyim.
İlkyaz YILDIZ, uzun makalesinde, kaynakçada H. GÜNAY, AVCILIK EKİNİ 1-16, Yeşilgiresun, yazıma da yer vermiş. On altı yazı aygıtı yapraklı makalede CEMEK şöyle geçer:
"Saçmayla avlanmadım. Cemekle bir iki kez avlandım. Daha yakına dek dururdu cemeğim eski evin tavanında, Halil'in üç dört yıl oynadığı çemberinin yanında... Cemek avı gece yapılır. Işıkla. Üzerine ışık gelen balık kaçamaz, durgunlaşır. Bu sırada cemek balığın kafasına saplanır."
CEMEK, geçmişte yöremizde kullanılan balık av aygıtı, aracı. Nasıl yapılır? Balta sapı düşünün. Uca, kalın yere dört beş, on, on ikilik çivi çakın. Çivilerin başını demir bıçkıyla kesin. Başı kesilmiş çivi uçlarını çekiçle döverek inceltin, bıçak ağzı gibi keskinleştirin. Tamam. İyi oldu. Bunu gece "löküs" ışığında devinimsiz kalan derelerimizdeki karabalığın, bıyıklının, gasnağın... başına saplayacağız... Acı ama gerçek. Cemek avı böyle. Ben böyle yapmıştım CEMEĞİ. Neredeyse unutuyordum. Cemeğin çivili bölümü olduğu gibi bırakılır. Gerisi değnek biçimine getirilirdi, yontularak... Sağ elle sıkıca tutmak için.
CEMEK ad, araç adı. Sözcük. Dil ögesi. Dil ögeleri nerede yer alır? Sözlüklerde. CEMEK sözcüğü de av terimleri sözlüklerinde, Türkçe sözlükte, Derleme Sözlüğü'nde, Yöre ağız sözcüklerinde yer almakta.
Trabzon Fatih Eğitim Enstitüsüne başladığım yıl aldığım TDK TÜRKÇE SÖZLÜK'te (altıncı baskı) CEMEK: "Yerdeki çamuru kazımak için bir değneğin ucuna geçirilen yassı demir. "Genel sözlüğe kimi bölgelerdeki işleviyle girmiş CEMEK. Bizimkine yakınlığı değneğin ucundaki yassı demir.
Türk Dil Kurumunun oylumlu DERLEME SÖZLÜĞÜ'nde de var CEMEK. Sözlük yıllar önce yörelerimizden gönderilen fişlerin incelenmesiyle oluşturulmuştu. Bu yüzden sözcükler yörelerden gelen fişlere göre yazılıyor, tanımlanıyordu. CEMEK de böyle. Sözlükteki tanımlamalar bizim yöreyi, diyelim Görele'yi tam yansıtmıyor...
Prof. Dr. Feridun TEKİN ile Öğr.Gör.Samet CANTÜRK'ün düzenledikleri GİRESUN ve YÖRESİ AĞIZ SÖZLÜĞÜ, DERLEME SÖZLÜĞÜ'nü de inceledikten sonra CEMEK sözcüğünü karşılaştırmalı, düzeltmeli verdiği için gelecek kuşaklara "doğru kaynaklık" edecek nitelikte...
"GECELERİ DEREDE BALIK AVLAMAK İÇİN YAPILMIŞ ALET, UZUN BİR SOPANIN UCUNDA AĞZI ÇATALLI BİR AV ALETİ. (GÖRELE, EYNESİL,TİREBOLU-Gr.)
Sözcüğün tanımlanması CEMEK aracına da, CEMEĞİN işlevine de uygun...TEKİN'le CANTÜRK tanımlama öncesinde CEMEĞİ görmüş, incelemiş, avdaki işlevini öğrenmiş, belki de gözlemiş... olmalı. Belki de bir gece Aksu'da, Pazarsu'da, Geliverada, Harşıt'ta, Çömlekçi'de, Görele Deresi'nde, Çavuşlu Deresi'nde... avlanmışlardır cemekle...
TEKİN'le CANTÜRK'ün sözlüğü yönteme, araştırmaya, gözleme, incelemeye, uygulamaya, sözcük üzerinde DÜŞÜNMEYE dayalı...
Genelağda da Görele ağzı üstüne sözcük çalışmaları varmış. Bunların kimileri de yayına, makaleye, yapıta dönüşüyor. Makaleye, yapıta dönüştürenlerin ekinimizin oluşmasını sağlayan sözcükleri tanımlarken kılı kırk yarması, iğneyle kuyu kazması gerekir. Yiten, yitmekte olan ekin ögelerini gelecek kuşaklara doğru aktarma sorumluluğumuzu unutmayalım.
''Cemek: Geceleri balık tutmak için dereye kurulan tuzak, çöten." tanımlaması; gelecek kuşakları yanıltmak, ekini, yaşam biçimini yanlış aktarmaktır. Cemek, tuzak mı? CEMEK çöten mi?
Cemeğin yapılışını aktardım. Çöteni de aktarayım: Sepeti andıran çöten, ham tevekten örülür. İçi yemlenerek göllere sarkıtılır. Çağlayanlara kurulan çötense uzun ham fındık dallarından örülerek ark biçiminde yapılır... İkisini de yaptım, kullandım. Ham tevek örgülü çötenim de duruyor.
Anasayfa
Yazarlar
Hayrettin Günay
Yazı Detayı
Bu yazı 229+ kez okundu.
CEMEK
KARADENİZ dergisi üç ayda bir yayımlanır. ULUSLARARASI bilimsel dergidir. Dergide çıkan yazılar üç dilde yayımlanır: Türkçe, İngilizce, Rusça. "Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi" KARADENİZ'in sahibi Hayrettin İVGİN, Başeditörü Prof.Dr.Erdoğan ALTINKAYNAK, Türkçe sorumlusu Erdoğan ALTINKAYNAK(Ardahan Üniversitesi), İngilizce sorumlusu Doç. Dr.Vedi AŞKAROĞLU (Giresun Üniversitesi), Rusça sorumlusu Prof Dr. Roin KAVRELİŞVİLİ (Kars Kafkas Üniversitesi)'dir.
KARADENİZ'in Yaz/54-2022 sayısında Giresun Üniversitesinde Doktora öğrencisi İlkyaz YILDIZ'ın bir makalesi yayımlandı: Giresun Kültür Araştırmalarında Bir Değer: Hayrettin GÜNAY (35-60). İlkyaz YILDIZ'ın Samsun Üniversitesinde kadrolu olarak öğrencilerini yetiştirdiğini, alan çalışmalarını sürdürdüğünü belirteyim.
İlkyaz YILDIZ, uzun makalesinde, kaynakçada H. GÜNAY, AVCILIK EKİNİ 1-16, Yeşilgiresun, yazıma da yer vermiş. On altı yazı aygıtı yapraklı makalede CEMEK şöyle geçer:
"Saçmayla avlanmadım. Cemekle bir iki kez avlandım. Daha yakına dek dururdu cemeğim eski evin tavanında, Halil'in üç dört yıl oynadığı çemberinin yanında... Cemek avı gece yapılır. Işıkla. Üzerine ışık gelen balık kaçamaz, durgunlaşır. Bu sırada cemek balığın kafasına saplanır."
CEMEK, geçmişte yöremizde kullanılan balık av aygıtı, aracı. Nasıl yapılır? Balta sapı düşünün. Uca, kalın yere dört beş, on, on ikilik çivi çakın. Çivilerin başını demir bıçkıyla kesin. Başı kesilmiş çivi uçlarını çekiçle döverek inceltin, bıçak ağzı gibi keskinleştirin. Tamam. İyi oldu. Bunu gece "löküs" ışığında devinimsiz kalan derelerimizdeki karabalığın, bıyıklının, gasnağın... başına saplayacağız... Acı ama gerçek. Cemek avı böyle. Ben böyle yapmıştım CEMEĞİ. Neredeyse unutuyordum. Cemeğin çivili bölümü olduğu gibi bırakılır. Gerisi değnek biçimine getirilirdi, yontularak... Sağ elle sıkıca tutmak için.
CEMEK ad, araç adı. Sözcük. Dil ögesi. Dil ögeleri nerede yer alır? Sözlüklerde. CEMEK sözcüğü de av terimleri sözlüklerinde, Türkçe sözlükte, Derleme Sözlüğü'nde, Yöre ağız sözcüklerinde yer almakta.
Trabzon Fatih Eğitim Enstitüsüne başladığım yıl aldığım TDK TÜRKÇE SÖZLÜK'te (altıncı baskı) CEMEK: "Yerdeki çamuru kazımak için bir değneğin ucuna geçirilen yassı demir. "Genel sözlüğe kimi bölgelerdeki işleviyle girmiş CEMEK. Bizimkine yakınlığı değneğin ucundaki yassı demir.
Türk Dil Kurumunun oylumlu DERLEME SÖZLÜĞÜ'nde de var CEMEK. Sözlük yıllar önce yörelerimizden gönderilen fişlerin incelenmesiyle oluşturulmuştu. Bu yüzden sözcükler yörelerden gelen fişlere göre yazılıyor, tanımlanıyordu. CEMEK de böyle. Sözlükteki tanımlamalar bizim yöreyi, diyelim Görele'yi tam yansıtmıyor...
Prof. Dr. Feridun TEKİN ile Öğr.Gör.Samet CANTÜRK'ün düzenledikleri GİRESUN ve YÖRESİ AĞIZ SÖZLÜĞÜ, DERLEME SÖZLÜĞÜ'nü de inceledikten sonra CEMEK sözcüğünü karşılaştırmalı, düzeltmeli verdiği için gelecek kuşaklara "doğru kaynaklık" edecek nitelikte...
"GECELERİ DEREDE BALIK AVLAMAK İÇİN YAPILMIŞ ALET, UZUN BİR SOPANIN UCUNDA AĞZI ÇATALLI BİR AV ALETİ. (GÖRELE, EYNESİL,TİREBOLU-Gr.)
Sözcüğün tanımlanması CEMEK aracına da, CEMEĞİN işlevine de uygun...TEKİN'le CANTÜRK tanımlama öncesinde CEMEĞİ görmüş, incelemiş, avdaki işlevini öğrenmiş, belki de gözlemiş... olmalı. Belki de bir gece Aksu'da, Pazarsu'da, Geliverada, Harşıt'ta, Çömlekçi'de, Görele Deresi'nde, Çavuşlu Deresi'nde... avlanmışlardır cemekle...
TEKİN'le CANTÜRK'ün sözlüğü yönteme, araştırmaya, gözleme, incelemeye, uygulamaya, sözcük üzerinde DÜŞÜNMEYE dayalı...
Genelağda da Görele ağzı üstüne sözcük çalışmaları varmış. Bunların kimileri de yayına, makaleye, yapıta dönüşüyor. Makaleye, yapıta dönüştürenlerin ekinimizin oluşmasını sağlayan sözcükleri tanımlarken kılı kırk yarması, iğneyle kuyu kazması gerekir. Yiten, yitmekte olan ekin ögelerini gelecek kuşaklara doğru aktarma sorumluluğumuzu unutmayalım.
''Cemek: Geceleri balık tutmak için dereye kurulan tuzak, çöten." tanımlaması; gelecek kuşakları yanıltmak, ekini, yaşam biçimini yanlış aktarmaktır. Cemek, tuzak mı? CEMEK çöten mi?
Cemeğin yapılışını aktardım. Çöteni de aktarayım: Sepeti andıran çöten, ham tevekten örülür. İçi yemlenerek göllere sarkıtılır. Çağlayanlara kurulan çötense uzun ham fındık dallarından örülerek ark biçiminde yapılır... İkisini de yaptım, kullandım. Ham tevek örgülü çötenim de duruyor.
Ekleme
Tarihi: 09 Mart 2024 - Cumartesi
CEMEK
Yazıya ifade bırak !
Bu yazıya hiç ifade kullanılmamış ilk ifadeyi siz kullanın.