I.
Ahmet Cevat Azerbaycan ulusal ozanı, düşün adamı. 5 Mayıs 1892 doğumlu. Gence yakınlarındaki Şamhor bölgesinin Seyfeli köyünde doğmuş. I937'de "karşı-devrimci çalışmalar, Pantürkizm" suçlamalarıyla askeri mahkemede yargılandı, ölüme "hüküm" giydi. Ozan 1937 sonlarında kurşuna dizildi.
Ozanın en bilinen, en yaygın şiiri 'Çırpınırdı Karadeniz". Osmanlının 1914'te I.Paylaşım Savaşı'na katılışı nedeniyle yazıldı. İlk kez Ahmet Cevat'ın ikinci şiir yapıtı "Dalga"da yayımlandı. Şiiri besteci Üzeyir Hacıbeyli, Nuri Paşa komutasındaki Türk Ordusunun Azarbaycan'ı kurtarmak amacıyla Azerbaycan'a gönderilmesi nedeniyle bestelemiştir:
Çırpınırdı Karadeniz
Bakıp Türk'ün bayrağına
"Ah" deyerdin hiç ölmezdim
Düşebilsem ayağına
Ayrı düşmüş dost elinden
Yıllar var ki çarpar sinem
Vefalıdır geldi giden
Yol ver Türk'ün bayrağına
İnciler dök gel yoluna
Sırmalar düz sağ, soluna
Fırtınalar dursun yana
Selam Türk'ün bayrağına
Hamidiye o Türk kanı
Hiç birinin bitmez şanı
Kazbek olsun ilk kurbanı
Selam Türk'ün bayrağına
Dost elinden esen yeller
Bana şiir selam söyler
Olsun bizim bütün eller
Kurban Türk'ün bayrağına 15 Aralık I9I4, Gence-Azerbaycan
2.
"Orhan Veli Kanık'ın Nahit Hanım'a yazdığı mektuplardan: "Hatta sana bile söylemiştim. Bu vekil Sabahattin'i Tercüme Bürosunda bırakmaz demiştim. Duyduğuma göre de dediğim çıkmış. Tercüme Bürosunu kabine kurar gibi Suut Bey yeniden teşkil edecekmiş. Mesele bir insanın gidip yerine bir başkasının gelmesi meselesi olsa bu hadiseyi mühimsemem. Ama değil. Değişiklik, bir zihniyet değişikliğinden ileri geliyor. Göreceksin bu zihniyet Maarif Teşkilatını pek kısa bir zamanda bir faşist teşkilatı haline getirecektir."
Orhan Veli"yi yalnız önemli şiirleriyle, kimi uçuk kaçık şiirleriyle tanıyanlara duyurulur. O bir aydın. Hasan Ali Yücel'in bakanlıktan alınışından sonraki süreci görmüş bir aydın...
3.
Sami Günay'dan derlediğim, Salih Tiran'ın notaladığı, Giresun Türküleri, Oyun Havaları yapıtında yer alan ELİNDE AYNA türküsüne ek:
İki tabak balım var
Bir yense biri var
İki tane yarim var
Biri ölse biri var